Summary
Sadi’nin Gülistan’ında Hayvan Teşbih ve Temsilleri
İnsan, var olduğundan beri eşyayı ve tabiatı anlayıp anlatma gayreti içerisinde olmuştur. Bunun için, bilinenlerden hareketle bilinmeyeni anlamlandırmaya ve adlandırmaya çalışmıştır. İnsanoğlu gibi hayvanlar da çeşitli özellikler ve güdülerle yaratılmıştır. İnsan, yaratılışından beri hayvanlarla iç içedir. Onlardan özelliklerine göre istifade etmiş, bir kısmından da uzak durmuştur. İnsan, binlerce yıldır birlikte olduğu bu varlıkların neredeyse bütün özelliklerini kavramıştır. Mitolojik pek çok anlatıda hayvanlara yer vermiştir. Yeni varlıkları ve eşyayı adlandırırken ya da tanımlarken onları hayvanlara teşbih ederek daha anlaşılır kılmıştır. Bu hayvan teşbihleri, zamanla gelişerek belagat unsuru hâline gelmiştir. Fars edebiyatının XIII. yüzyıldaki meşhur müelliflerinden olan Sadi-yi Şirazi de hayat tecrübelerini nükteli şekilde anlattığı Gülistan adlı eserinde bu edebî sanatlardan sıkça yararlanmıştır. Sadi, hayvanlara dair teşhis ve teşbihe pek çok örnek vermiştir. Osmanlı Klasik dönem şairleri de hayvan teşbih ve temsilleriyle süslü sayısız şiir kaleme almıştır. Öyle ki hayvanların olay kahramanı olarak kullanıldığı müstakil eserler dahi kaleme alınmıştır. Bu çalışma, söz konusu verilerin ışığında çeşitli milletlerin mitolojik anlatılarında yer alan hayvanlara dair teşbih ve temsilleri ele almıştır. Gülistan’da geçen hayvanlar tasnif edilerek başlıklandırılmış ve bu hayvanların edebiyatta değinilen özelliklerinden bahsedilmiştir. Ayrıca; birer mazmun olarak kullanılan bu hayvanlar hakkında divan şiirinden örnekler verilmiştir. Ardından Sadi’nin Gülistan’daki örnekleri ele alınmıştır.
Keywords
Divan Şiiri, Sadi-yi Şirazi, Gülistan, Hayvan Teşbih ve Temsilleri.