Klasik Türk Şiirinde Melâmî İbadet Anlayışının Şiirsel Terennümleri
(Poetic Signs of Melâmî Understanding of Worship in Classic Turkish Poetry
)
|
Yazar
|
:
ERDEM SEVİMLİ
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
867-916
|
Özet
Melâmîlik, Horosan’da Hicri IV (M. IX) yüzyıldan itibaren görülen ve pek çok zümre ve tarikatı etkileyen bir tasavvufî düşüncedir. Bu düşünce aşka ve tasavvuf hayranlığına dayalı bir anlayış olarak gelişmiştir. Tasavvufu geniş bir edebî birikimle ele alan klasik Türk şiirinde bu düşüncenin pek çok yönü yanında, ibadet anlayışı da ele alınmıştır. Çalışmada bu anlayışın bazı edebî yönleri yedi başlık altında detaylı incelenmiştir. Bunları çalışmadan hareketle şöyle sırlamak mümkündür: İbadetlerinde gösterişe başvurmama ve Allah yolunda nefisle amansız mücadele etmek, aşka ibadet niteliğiyle sarılmak ve Melâmî yoldan vazgeçilmezlik, hırkaya, posta ve taca aldırmama, ümit tüccarlığı yapmama, halktan ve sultandan gelen caizeleri, vakıf gelirlerini dışlama. Bu edebî söylemlere İslami kurallara sıkı sıkıya bağlı kalmak, “bezm-i elest” te verilen ikrara bağlılık ve Peygamber ahlakına sahip olmak gibi ahlakî ilkeleri eklemek gerekir. Bu ilave nitelikler İslam'da ibadet hükmündedir. Bu yolda kendilerini rint olarak konumlayan klasik pek çok şairin şiirsel söyleminde, sufînin gösteriş içerikli dindarlığı ile erişilemeyen bu ibadet anlayışı/Melâmet büyük beğeni toplamıştır. Bu makalede, klasik gelenekte asıl sevgiliye duyulan aşk anlayışında da yer elan bu düşüncenin şiirsel terennümleri incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tasavvuf Şiiri, Melâmet, Melâmîlik, İbadet Anlayışı, Melâmî Şairler.
Abstract
Melâmîlik is a Sufi idea that has been active in Khorasan since the Hicri 4th (M. 9th) century and has influenced many coteries and sects. This idea developed as an understanding based on love and mystical admiration. In classical Turkish poetry, which deals with Sufism with a wide literary accumulation, the concept of worship is also handled besides many aspects of this idea. In the study, some literary aspects of this understanding have been examined in detail under seven titles. It is possible to categorize these based on this study as not showing off in worships, fighting the nafs mercilessly in the way of Allah, clinging to love as worship and the indispensability of the Melâmî road, ignoring cardigan, skin, and crown, not being a merchant of hope, refusing reward and foundation income from the public and the sultan. İt is necessary to add Melâmî moral principles to these literary discourses such as strict adherence to Islamic rules, commitment to the admission given to the “elest assembly” and having the morality of our Prophet. These added qualities are in worship provisions in Islam. In the poetic discourse of many classical poets who have positioned themselves as rint thataway, this understanding of worship/Melâmet, which is inaccessible with the flagrant piety of the Sufi, has been highly appreciated. In this article, the poetic signs of this idea, which is also included in the understanding of love for the true lover/Allah in the classical tradition, has been examined.
Keywords
Sufi Poetry, Melâmet, Melâmism, Understanding of Worship, Melâmi Poets.