XVI. Yüzyıl Şairlerinden Edirneli Ubeydî’nin Muammaları
(The Muamma Poems of Ubeydî of Edirne, one of the XVIth Century Poets
)
|
Yazar
|
:
Ömer Arslan
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
26
|
|
Sayfa |
:
23-60
|
Özet
İlk örnekleri Arap edebiyatında görülen ve Allah’ın doksan dokuz isminin çeşitli usullerle şiir içerisinde gizlenmesi şeklinde başlayan muammalı şiir söyleme geleneğinin kapsamı tarih içinde genişleyerek insana ait isim ve lakapları da konu edinmiş ve kendine has kurallara sahip bir edebî tür olan muammayı meydana getirmiştir. Muamma, Türk edebiyatına, diğer klasik biçim ve türler gibi Fars edebiyatından geçmiştir. Klasik Türk edebiyatının Osmanlı sahasında 15. yüzyıldan itibaren bazı eserlerin içerisinde müstakil örnekleri görülen muammalar, 16. yüzyılda Emrî ve Kınalı-zâde Alî’nin girişimi ile rağbet görmeye başlamış ve 19. yüzyıla değin şairlerin divanlarında ve mecmualarda yer bulmaya devam etmiştir. 16. yüzyılda, Edirne’de Emrî’nin edebî muhitinde yetişmiş olan Ubeydî, klasik Türk edebiyatında en çok muamma kaleme alan şairlerden biridir. Divanında ve çeşitli mecmualarda 161 muamması tespit edilen şair, müstakil bir şiir fenni ya da ilmi olarak kabul edilen muammacılığı, türün Osmanlı sahasında yerleşmesini sağlayan Emrî ve Kınalı-zâde Ali’nin Edirne’deki edebî muhitinde, şiirde usta kabul ettiği Emrî’den öğrenmiş olmalıdır. Çalışmamızda Ubeydî’nin, divanında yer alan 159 muammaya ek olarak bir muamma mecmuasında bulunan iki farklı beyitle birlikte 161 muamma bir araya getirilerek bu türde eser verenler arasında önemli bir yeri olan şairin şimdiye kadar tespit edilen tüm muammaları toplanmış oldu, divanında muammaların yer aldığı muammeyat faslının tıpkıbasımı ve muammalardan bazılarının çözüm örnekleri verildi.
Anahtar Kelimeler
Muamma, Tamiye, Ubeydî, Klasik Türk Şiiri, XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı.
Abstract
In Arabic literature, the first examples of the mu‘ammâs had been enigmatic poems in which obscured ninety-nine names of God by metaphorical, semantic, scriptural methods; over time, the content of mu‘ammâ poems was expanded and their form was classified as a genre which has its own principles. Mua‘mma genre passed into Turkish literature from Persian literature as in other classical forms and genres. Enigmatic verses written with ta‘miye principles were seen in some texts of classical Turkish literature from the 15th century onwards. In the 16th century, the generic aspects of mu‘amma were translated into Turkish owing to the attempts of Emrî and Kınalı-zâde Alî. With the efforts of these two poets, this genre had become popular, and although this interest lost its popularity in the following centuries, it continued to take place in poets' diwans and classical anthologies, which are known under the term mecmu‘a, until the 19th century. Ubeydî was one of the poets in the literary circle of Emrî, and he composed a larger number of mua‘ammâs in classical Turkish literature. In this paper, all mu‘ammâ poems of Ubeydî, which consists of 159 mu‘ammâs in his diwan and two different couplets in a mu‘ammâ anthology, the facsimile of the mu‘ammeyât chapter of his diwan, and solution methods of some of these mu‘ammâs are presented.
Keywords
Mu‘ammâ, Ta‘miye, Ubeydî, Classical Turkish Poetry, 16th Century Turkish Literature.