Türk Dinî Tarihinde İki Kurtarıcı Varlık: Bodisatva Avalokiteşvara ve Hızır
(Two Saviour Beings in Turks Religious History: Boddhisattva Avalokiteshvara And Khızr
)
|
Yazar
|
:
Münevver Ebru Zeren
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
1614-1633
|
Özet
Her din ve inanç sisteminde bireyler dünyevî sıkıntılarında yardım isteyebilecekleri ve manevî kurtuluşlarına rehber olan kutsal varlıklara sığınmışlardır. Başta Uygurlar olmak üzere Türklerin benimsedikleri Mahayana Budizmi’nde Budist laiklerin nirvanaya ermelerini sağlayan Budalar ve bodisatvaların (Buda olabilecekken kurtuluşunu erteleyip kendini Budist cemaate adayan semavî varlıklar) adları tespih eşliğinde zikredilir. İslâmiyet’te ise Esmâü’l- Hüsna zikirlerinin yöneldiği Allah başta olmak üzere peygamberler, melekler ve velîler kulun yardımına koşan ulu varlıklardır.
Makalemizde Budist Uygurların en çok iman ettikleri ve her fırsatta yardıma çağırdıkları Bodisatva Avalokiteşvara ile Müslüman Türklerin zorda, darda kaldıklarında karşılarına çıkan, yol gösteren Hızır’ın; başta don değiştirme olmak üzere şekilsel ve işlevsel benzerlikleri ile bu iki kurtarıcı varlık çevresinde gelişen inanç ve ibadetler karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Bu çalışmadaki amacımız Türklerin Budizm’den sonra İslâmiyet’i benimsemesinde bazı inanç ve ibadet unsurlarının benzerliğinin etkili olduğu tezine ufak da olsa bir katkı sağlayabilmektir.
Anahtar Kelimeler
Türkler, Budizm, İslâm, Kurtarıcı, Bodisatva, Avalokiteşvara, Hızır.
Abstract
In every religion and belief system, individuals have sought refuge in holy beings who can seek help in their worldly troubles and guide their spiritual salvation. In Mahayana Buddhism, adopted by the Turks, especially by Uygurs, the names of the Buddhas and boddhisatvas (the heavenly beings who postponed their liberation and devoted themselves to the Buddhist community while they could be Buddhas) who enabled the Buddhist secularists to reach nirvana, are mentioned with rosaries. In Islam, besides the dhikrs of God’s names (Esmaü'l- Hüsna), prophets, angels and sufis are the sacred beings who come to the aid of Muslim people.
In our article, Boddhisatva Avalokiteshvara, whom Buddhist Uygurs believed most and called for help at every opportunity, and Khizr who helps Muslim Turks when they are in trouble and guide them will be discussed comparatively by taking into account the morphological and functional similarities -especially on the change of form, on the beliefs and on the veneration rituals developed around these two savior beings. Our aim in this study is to make a small contribution to the thesis that the similarity of some belief and worship elements is effective in the Turks' adoption of Islam after Buddhism.
Keywords
Turks, Buddhism, Islam, Saviour, Boddhisattva, Avalokiteshvara, Khizr.