Summary
Beslendiği Kaynaklar İtibariyle Sembolik Metinlerin Işığında Mesnevilerde Gerçeklik Tasavvurları
Her sanat eseri özünde bir gerçeklik kurgusu barındırır.
Buna göre kurmaca bir dünya yaratmanın bedeli, o eserin
gerçekliğinin sınanacağı tasavvur algısıdır. Bu tasavvurların
başında “hayal” kavramı gelmektedir. Gerçekliğin
diğer algılarıyla karşılaştırılıp özellikle klasik şiirimizin
hayale verdiği konum incelendiğinde günümüz itibarilik
anlayışından farklı bir yol izlediği ortaya çıkacaktır.
Felsefenin de temel taşı sayılan gerçeklik vurgusu, tasavvufi
kimi hikâyeler ve öte yanda medrese kültürüyle
yetişmiş Kaygusuz Abdal’ın Budalaname’si türünden kimi
metinlerle karşılaştırıldığında geniş bir yelpazede karşımıza
çıkmaktadır. Bu, hiç şüphesiz gerçekliğin tasavvufta
önemli bir teşkil ettiğini kanıtlamaktadır. İslam kültür
coğrafyasında öne çıkan tasavvufî risalelerinin gerçeklikleri
ele alma biçimlerinin çoğu kez Divan şiiri ve özellikle
mesnevilerle olan bağıntısı, hemen hemen hiç ele alınmamıştır.
Oysa bu metinlerle mesnevilerdeki gerçeklik
algılarının karşılaştırılması, Divan şiirinin ve dolayısıyla
mesnevilerin de anlaşılmasına katkıda bulunacaktır.
Gerçeklik kurgusu itibariyle anlatı temelinde mesnevilerin
de oturduğu bir gerçeklik temelinden söz etmek mümkündür.
Farazya, ütopya yahut gerçeküstücülük gibi tanımlamaların
dışında nasıl bir gerçeklik kurgusu söz konusudur
bu metinlerde? Biz bu çalışmada gerçeklik algılarından
hareket ederek mesnevilerdeki gerçeklik algılarını sorgulayacağız.
Keywords
Mesnevi, yolcu, gerçeklik, aşk, tasavvuf.