Summary
Divan Şiirinde “Bezm-i Fenâ” Üzerine Bir İnceleme
Estetik ve nazarî esasları İslami kültürün etkisiyle oluşan
divan şiiri; XIV. yy itibaren belli bir seviyeye ulaşmış, XV.
yy’da kuruluş sürecini tamamlamış ve yüksek bir ifade seviyesine
ulaşarak XIX. yy’a kadar devam etmiştir. Divan
şiirinin muhteva unsurları olan mazmun, mecaz ve terkipler
zaman içerisinde divan edebiyatı şairleri tarafından mevcut
imkânlar çerçevesinde işlenerek kendine mahsus anlam
alanı oluşturmuştur.
En güzel olanı en güzel şekilde söyleme amacı güden
divan şairi, sınırlı olan mazmunlar içinde realiteden ayrılmayarak
yeni benzetmeler, yeni mecaz ve istiareler bulma
yoluna gitmiştir. Şair, özellikle tenasüb, leff ü neşr, tezat,
mecaz gibi edebî sanatlardan yararlanarak kelimeler arasındaki
ilişkiden, çağrışımlardan şairliği nispetinde istifade
etmiştir.
Şiirde mananın, kendisi üzerine inşa edildiği zemin
olması dikkatiyle mazmunların divan şiiri içerindeki seyrinin
ortaya çıkarılması, anlam dairesinin tespit edilmesi şiire
katkısı bakımında önemlidir.
Bu çalışmada öncelikle gerekçeleri belirtilerek mazmun
olarak adlandırılan “bezm-i fenâ”nın; mazmun olarak
kullanımının tarihi seyri, anlam alanları, anlam-bağlam
ilişkisi ve bu ilişkinin hangi kelimelerle sağlandığı üzerinde
çeşitli tespitler yapılmıştır. Elde edilen neticeler ile divan
şiirinin anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Keywords
divan poetry, mazmun, bezm, fenâ, meaning