Summary
Klasik Türk Şiirinde “Yüzü Açılmış” Deyimi Üzerine
Deyim ve atasözleri toplumların en önemli dil
hazineleridir. En az iki kelimeden oluşan dil birlikleri olan
deyimler ifadeye zenginlik kattıkları gibi ait olduğu
toplumun kültür dinamiklerini, yaşayışını, inançlarını
yansıtırlar. Bir dildeki deyimler incelendiğinde o dili
kullanan toplumun değer yargıları hakkında bilgiler
edinilebilir. Deyimlerin bir kısmı dilden dile aktarılarak
günümüze kadar ulaştırılmış, bir kısmı da edebî eserlerin
sayfaları arasında kalarak unutulmuş dolayısıyla
kullanımdan düşmüştür. Kimi deyimler de kuşaktan kuşağa
aktarılırken söyleyiş ve anlam bakımından değişime
uğramıştır. Edebi metinlerde deyimlerin tarihsel süreç
içindeki gelişimini izlemek mümkündür. Klasik Türk
edebiyatı metinleri bu açıdan oldukça zengin kaynaklardır.
Bu metinler yazıldıkları dönemin toplum hayatına, değer
yargılarına ışık tutan deyimlerle doludur. Klasik Türk
edebiyatı metinlerinde geçen deyim ve tabirleri doğru
anlamak ve yorumlamak bu metinlerin anlaşılmasında kilit
öneme sahiptir. Çalışmamıza konu olan “yüzü açılmış”
deyimine 16. yüzyıl metinlerinde rastlanmaktadır. Deyimin
geçtiği beyitler ve ilişkili olduğu kavramlar çözümlenip
yorumlandığında toplumun değer yargılarını yansıtan ve
günlük dilde yaygın olarak kullanılan bir deyim olduğu
anlaşılmaktadır. Çalışmada divanlar ve mecmualar
taranarak “yüzü açılmış” deyiminin geçtiği beyitler tespit
edilmiş, tespit edilen beyitlerden yola çıkılarak yüzü açılmış
deyiminin anlam çerçevesi çizilmeye çalışılmış, deyimin kullanım şekilleri ve bağlamlarının ortaya konulması
amaçlanmıştır.
Keywords
Deyim, Yüzü açılmış, Beyit, Klasik Türk Şiiri.