Summary
Nizâmî ve Fuzûlî’nin Leylî vü Mecnûn’unda “Nevfel” ve “Nevfel”li sahnelerin Mukâyesesi
Doğu edebiyatlarının yaygın bir anlatısı olan Leylâ ile
Mecnûn hikâyesi, mesnevi nazım şekliyle birçok şâir tarafından
kaleme alınmıştır. Özellikle, Klasik Fars edebiyatında
Nizâmî ve Klasik Türk edebiyatında ise Fuzûlî, bu
meşhur aşk hikâyesini kendi coğrafyalarında, kendi kültürleriyle
ve kendilerine has üslûplarıyla nazma çekerek
adlarından söz ettirmişlerdir. Söz konusu iki şâirin, aynı
hikâyeyi kurgulayıp kaleme almasıyla tabii olarak birtakım
farklılıklar ve benzerlikler ortaya çıkmıştır. Bu farklılık ve
benzerliklerin dikey karşılaştırma yöntemiyle tespit edilmesi
şüphesiz günümüz Klasik edebiyat çalışmaları bakımından
önem arz etmektedir.
Nizâmî ve Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn adlı mesnevilerinde
Nevfel adlı karakterin yer aldığı sahneler, beş adet
başlık etrafında şekillenmiştir. Söz konusu mukayese ise bu
beş başlığın ihtiva ettiği olay örgüleri çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.
Her iki şâirin eserinde yer alan Nevfelli olay
örgüleri, genel anlamda paralellik arz etmesine rağmen
ayrıntıya inilip dikey mukayese yapıldığında birtakım
farklılıklar tespit edilmiştir. Bu tespitler neticesinde,
Nizâmî ve Fuzûlî gibi iki büyük şâirin hikâye etme, kurgulama,
kahramanını hayâlî ve hakikî dünyaya adapte
etme vb. gibi hususlarda ortaya çıkan tavrı gözler önüne
serilmiştir.
Fuzûlî, metnini kurarken, olay örgüsü itibâriyle,
Nizâmî’den faydalanmıştır. Ancak, Nizâmî, metnini kurmada,
daha çok hikâyeden haberdar etme yöntemini kullanırken,
Fuzûlî, gerek hikâye kurgusu ve gerekse Nevfel’in
şahsiyet özelliklerini tavsif etmede, daha çok “hikâyeci”dir.
Nizâmî’nin tavsif ettiği Nevfel, sadece yardımcı bir rol
üstlenen kişidir ama Fuzûlî’nin tavsif ettiği Nevfel, daha
etkili ve irade sahibi biridir.
Keywords
Nizâmî, Fuzûlî, Leylâ, Mecnûn, Nevfel, mukayese.