Summary
Riyâzü’r-rahme’de Sanatlı Üslup ve Seci‘ Kullanımı
Riyâzü’r-rahme, İslam’ın esasları hakkında Hüseyin Âlî Efendi’nin (ö. 1058/1648) mensur olarak kaleme aldığı dinî, ilmî ve edebî niteliği haiz bir eserdir. İslam’ın esaslarını Allah’ın rahmetinin genişliğini ifade eden ayet ve hadisler doğrultusunda ele alan eser, sanatkârane bir üslupla kaleme alınmıştır. Sanatlı üslubun kullanıldığı eserlerde seci‘ önemli bir üslup özelliği olarak dikkat çeker. Bu durum Riyâzü’r-rahme için de geçerlidir. En genel anlamıyla nesirdeki kafiye olarak tanımlanan seci‘, nesri nazma yaklaştıran ve mensur eserlerde ahengi sağlayan unsurların başında gelir. Bu makalede, Riyâzü’r-rahme’de seci‘ kullanımları incelenerek seci‘in eserin üslubuna etkisi değerlendirilecektir. Araştırmanın amacı, geçmişten günümüze Türk edebiyatında önemli bir yeri olan seci‘in Riyâzü’r-rahme’deki kullanımlarını ortaya koymak, seci‘ kullanımının eserin üslubuna etkisini incelemektir. Bu amaca yönelik olarak sanatkârane bir üslupla kaleme alınan mukaddimenin yanı sıra diğer bölümler arasından rastgele seçilen ikinci ravza örneklem olarak belirlenmiştir. Mukaddime ve ikinci ravza, seci‘ kullanımı bakımından içerik analizi yöntemiyle incelenecek, tespit edilen seci‘ler türlerine göre tasnif edilip değerlendirilecektir. 17. yüzyılda ağırlıklı olarak hadis ilmi sahasında kaleme alınmış dinî muhtevalı bir eseri seci‘ açısından inceleyen bu araştırma, seci‘ kullanımının eser ve müellifinin üslubuna etkisini ortaya koyacağı gibi genel anlamda klasik Türk edebiyatında seci‘ konusunu ele alan çalışmalara da katkı sunacaktır. Seci‘li kelimeler arasında vezin birliği ya da vezin bakımından benzerliğin nasıl sağlandığı konusu öteden beri belirsizliğini koruyan tartışmalı konulardan biridir.
Keywords
Nesir, sanatlı üslup, seci‘, Hüseyin Âlî Efendi, Riyâzü’r-rahme.