Summary
Arûz Tasarrufları Bağlamında Nedîm ve Şeyh Gâlib’in Birer Murabbası
Eski Türk edebiyatında metinler, hem muhteva hem de biçim özellikleri bakımında belirli kurallar çerçevesinde inşâ edilmiş bir yapıya sahiptir. Özellikle manzum eserlerde beyit, bend, redif, kafiye ve vezin özellikleri; şiirlerin sınıflandırılmasında, yorumlanmasında, şairin üslubunun ve şairlik gücünün belirlenmesinde önemli ölçütlerdir. Kafiye ve vezin, şiirlerin dış yapılarının somut göstergeleri olmakla birlikte şiirlerdeki âhenk unsurlarının da yapı taşlarıdır.
Nedîm ve Şeyh Gâlib XVIII. yüzyılın ve bütün dîvân şiirinin öncü şairlerindendir. Lâle Devri şairi olarak anılan Nedîm, klasik ilimlerle birlikte Arapça ve Farsça öğrenerek iyi bir eğitim görmüştür. Şiirlerinde söyleyiş mükemmelliği ile Nedîmâne tarzının kurucu olmuş; geliştirdiği bu yeni tarzla kendisinden sonraki şairleri etkilemiştir. Şeyh Gâlib, mevlevî bir çevrede doğmuş ve yetişmiştir. Gâlib, ilk eğitimini babasından ve mevlevî şeyhlerinden almış; Dîvân’ı ve Hüsn ü Aşk adlı mesnevîsiyle ün kazanmıştır. Şeyh Gâlib, dîvân şiirinin son büyük şairi olarak kabul edilir.
Şeyh Gâlib ve Nedîm’in eserleri, biçim ve muhteva özellikleriyle araştırmalara konu olmuştur. Bu çalışmada Şeyh Gâlib ve Nedîm’in Türk edebiyatının en çok kullanılan vezni ile yazılmış beş bendden oluşan birer şiiri (murabba), Prof. Dr. Yavuz Bayram’ın uyguladığı yöntem çerçevesinde arûz tasarrufları bakımından incelenmiştir. XVIII. yüzyılda yaşamış bu iki büyük şairin şiirlerindeki arûz uygulamalarının tespiti ile sınırlı çerçevede de olsa benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords
Arûz, Murabba, Nedîm, Şeyh Gâlib.