Klasik Türk Şiirinde “Yüzü Açılmış” Deyimi Üzerine
(On The Idiom “Yüzü Açilmiş” In Classical Turkish Poetry
)
|
Yazar
|
:
Murat Keklik
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
45-61
|
Özet
Deyim ve atasözleri toplumların en önemli dil
hazineleridir. En az iki kelimeden oluşan dil birlikleri olan
deyimler ifadeye zenginlik kattıkları gibi ait olduğu
toplumun kültür dinamiklerini, yaşayışını, inançlarını
yansıtırlar. Bir dildeki deyimler incelendiğinde o dili
kullanan toplumun değer yargıları hakkında bilgiler
edinilebilir. Deyimlerin bir kısmı dilden dile aktarılarak
günümüze kadar ulaştırılmış, bir kısmı da edebî eserlerin
sayfaları arasında kalarak unutulmuş dolayısıyla
kullanımdan düşmüştür. Kimi deyimler de kuşaktan kuşağa
aktarılırken söyleyiş ve anlam bakımından değişime
uğramıştır. Edebi metinlerde deyimlerin tarihsel süreç
içindeki gelişimini izlemek mümkündür. Klasik Türk
edebiyatı metinleri bu açıdan oldukça zengin kaynaklardır.
Bu metinler yazıldıkları dönemin toplum hayatına, değer
yargılarına ışık tutan deyimlerle doludur. Klasik Türk
edebiyatı metinlerinde geçen deyim ve tabirleri doğru
anlamak ve yorumlamak bu metinlerin anlaşılmasında kilit
öneme sahiptir. Çalışmamıza konu olan “yüzü açılmış”
deyimine 16. yüzyıl metinlerinde rastlanmaktadır. Deyimin
geçtiği beyitler ve ilişkili olduğu kavramlar çözümlenip
yorumlandığında toplumun değer yargılarını yansıtan ve
günlük dilde yaygın olarak kullanılan bir deyim olduğu
anlaşılmaktadır. Çalışmada divanlar ve mecmualar
taranarak “yüzü açılmış” deyiminin geçtiği beyitler tespit
edilmiş, tespit edilen beyitlerden yola çıkılarak yüzü açılmış
deyiminin anlam çerçevesi çizilmeye çalışılmış, deyimin kullanım şekilleri ve bağlamlarının ortaya konulması
amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Deyim, Yüzü açılmış, Beyit, Klasik Türk Şiiri.
Abstract
Idioms and proverbs are the most important language
treasures of societies. The idioms, which are language
associations of at least two words, add richness to the
expression and reflect the cultural dynamics, life, and
beliefs of the society to which they belong. When the idioms
in a language are examined, information about the value
judgments of the society can be obtained. Some of the
idioms have been transferred to the present day by
transferring them from language to language, and some of
them have been forgotten by staying in the pages of literary
works and thus have fallen out of use. Some idioms have
been changed in terms of discourse and meaning as they
are transferred from generation to generation. It is possible
to follow the development of idioms in historical texts in
literary texts. Classical Turkish literature texts are very
rich sources in this respect. These texts are full of idioms
that shed light on the social life and value judgments of the
period in which they were written. To correctly understand
and interpret the idioms and phrases used in the texts of
classical Turkish literature are key to the understanding of
these texts. The expression “yüzü açılmış-face-opened”,
which is the subject of our study, is found in the 16th
century texts. When the couplets and the related concepts
are analyzed and interpreted, it is understood that it is a
commonly used phrase in daily language that reflects the
value judgments of society. In this study, divans and
mecmuas were scanned and couplets using the phrase “yüzü açılmış face-opened”were identified. Based on the
couplets identified, it was tried to draw the meaning frame
of the expression “yüzü açılmış-face opened”. It is aimed to
reveal the usage forms and contexts of the statement.
Keywords
Idiom, yüzü açılmış-face opened, Couplet, Classical Turkish poetry.