Mahallenin Geleneksel Aktöründen Klâsik Şiirdeki Folklorik İmgeye: “Bekçi”
(From The Traditional Actor Of The Neighborhood To The Folkloric Image In Classical Poetry: “The Watchmann”
)
|
Yazar
|
:
Gülçin Tanrıbuyurdu
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
1275-1288
|
Özet
Gündelik hayatı her yönüyle kapsayan son derece anlamlı ve zengin bir bütünlüğü ifade eden geleneksel Osmanlı mahallesi, imparatorluğun en küçük idari birimdir ve Osmanlı sosyal yaşamının çekirdeğini oluşturur. O dönem toplum hayatının küçük ölçekli bir yansıması olarak son derece önem arz eden bu yapının korunabilmesi de ancak oradaki huzur, güvenlik ve asayişin sağlanabilmesi ile mümkün olmuş; bekçi, geleneksel mahalle kurgusunun tamamlayıcı unsuru olarak etkin bir rol üstlenmiştir. Mahalledeki asayişi sağlamak yanında şehirde çıkan yangınları haber vermek, davulu ile ramazan ayının başladığını duyurmak ve mahalle halkını sahura davet etmek de bekçinin görevleri arasında yer almıştır. Giyim-kuşamı, elindeki feneri, davulu, mahallede yankılanan gür sesi ve taşıdığı asasıyla kendine has bir kültürü temsil eden bu tip, sosyal yaşama dair hemen her unsuru bünyesinde barındıran ve döneminin canlı bir panoraması niteliğindeki Osmanlı şiir metinlerinde de boy göstermiştir. Toplumun değer yargılarının korunması paralelinde mahalle halkının bekçiye karşı geliştirdiği tavır, bekçinin mahalledeki misyonu ve adıyla özdeş güven algısı da bu manzum metinlerde çeşitli tasavvur ve benzetmeler odağında işlenmiştir.
Bu çalışmada, geleneksel Osmanlı mahallesinin kendine özgü eylem alanı ve sahip olduğu kolektif bilinç doğrultusunda bekçiye yüklenen toplumsal misyon ve görevler ele alınacak, bir tip olarak bekçinin temsil ettiği değer/değerler tartışılacaktır. Bekçinin, klâsik dönem manzum metinlerinde hangi vasıflarıyla ele alındığı ve şâirlerin bu tip üzerinden geliştirdikleri tasavvurların değerlendirilmesi de çalışmanın kapsamı dâhilindedir. Çalışma, bekçi ile ilgili dönemin siyasi ve sosyal perspektifinden yansıyanları ele alırken klâsik dönem manzum metinlerinin yanı sıra dönemin kültür tarihi kaynakları ile yerli ve yabancı seyyahların izlenimlerine de yer vererek “bekçi” tipinin ayrıntılı profilini çizmeyi amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı sosyal yaşamı, mahalle, klâsik Türk şiiri, tip, bekçi.
Abstract
The traditional Ottoman neighborhood, which covers all aspects of everyday life and expresses a highly meaningful and rich integrity, is the smallest administrative unit of the empire and forms the nucleus of the social life of the Ottoman Empire. The protection of this structure, which was very important with its settlement as a small-scale reflection of the social life of that period, was possible only by ensuring peace, security and public order there, and the watchman played an active role as a complementary element of the traditional neighborhood setting. In addition to providing public order in the neighborhood, announcing the fires in the city, making public the beginning of the month of Ramadan with his drum, and inviting the people of the neighborhood to the sahur (meal eaten before starting fasting in Ramadan) were also among the duties of the watchman. While this characters, representing a unique culture with their clothing, hand lanterns, drums, strong voice echoing in the neighborhood and the staff they carry, appear in poetry texts of the Ottoman period that contain almost every element regarding the social life, the attitude developed by the neighborhood people towards the watchman and the perception of the watchman's mission in the neighborhood and the trust that is an attachment of his title, are rendered in the focus of various visions and parables in these verse texts.
Keywords
Ottoman social life, neighborhood, classical Turkish poetry, type, watchmann.