Aşk Mesnevilerinde Şimdiki Zaman Algısı
(The Present Tense Perception in Love Mesnevis
)
|
Yazar
|
:
Hayrettin ORHANOĞLU
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2011
|
|
Sayı |
:
6
|
|
Sayfa |
:
149-176
|
Özet
Estetiğin sınırları içinde bakıldığında zaman, felsefenin
de yardımına ihtiyaç duyacağımız bir meseledir. Zamana
ait her tasarruf, metne ait bütün belirleyicileri de etkileyen
bir husustur. Tanrı’nın yaratma fiiliyle birlikte zaman,
dinin de en önemli konusu olagelmiştir. Bununla birlikte
Divan edebiyatında ve özellikle mesnevilerde ise zaman,
çok farklı şekillerde ele alınmıştır. Vak’a, mekân ve şahsiyetle
birlikte ele alınan zamanın gerçeklikle ilişkisi, farklı
boyutlardadır. Bu sebeple zamandan her söz ediş, aynı
zamanda gerçeklikten de bahsetmemizi zorunlu kılar.
Nitekim zaman mesnevilerde kimi zaman nesnel algıların
ötesinde kimi zaman gerçeklikten tümyle uzak bir şekilde
ele alınmaktadır. Ağırlıklı olarak şairler, mesnevilerinde
nesnel zamandan uzaklaşarak gerçek-ötesi bir zaman
vurgusuna yönelmektedirler. Şimdiki zaman yahut
yalnızca bir “an” ile sınırlanan bir zaman diliminde
kahramanlar, zamanda farklı boyutlara geçmekte ve
yaşanılan zamandan ve dolayısıyla gerçeklikten uzaklaşmaktadırlar.
Kastedilen şimdiki zaman algısına ait vurgu,
aşk mesnevisi olarak telakki edilen Hüsn ü Aşk’ta daha çok
gözlemlenebilirken çalışmamıza Yûsuf u Züleyhâ ve Leylâ
ve Mecnûn gibi diğer aşk mesnevilerini de alıp bir karşılaştırma
yapmak istedik. Böylelikle bu gerçeklik algısındaki
değişim ve dönüşümlerin neler olduğuna dair bir fikir
edinebilmek için bu metinlere yöneldik. Amacımız, yalnızca
zamana ait kelimelerin neler olduğu yahut bunların
istatistiki sonuçlarını elde etmek değil şimdiki zaman
algısının hangi fiillere yol açtığını yahut fiillerin zamana
hangi vasıfları eklediğini anlamaktır.
Anahtar Kelimeler
Zaman, şiir, mesnevi, an, vakit.
Abstract
Time, when looked at in the limits of esthetics, is a
matter that needs the help of philosophy. Every behavior
belongs to time, is a point that affects all determinants
about the text. Time has been the most important fact of
religion with the creating action of God. Besides, in
Keywords
Time, poem, mesnevi, the moment.