KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE HASTALIK VE HAKARET İFADESİ OLARAK “KUDUZ” VE “UYUZ”
(The Phrases “Rabies” and “Scabies” as Diseases and Defamation at the Classical Turkish Literature
)
|
Yazar
|
:
Deva Özder
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
1070-1082
|
Özet
Sanat gayesinin hâkim olduğu klasik şiir geleneğinde şairler, mensubu oldukları toplumun kültürel ve sosyal yaşantısıyla birlikte gündelik hayatını da tüm yönleriyle şiirlerine yansıtmışlardır. Bu bağlamda şairlerin şiirlerinde temas ettikleri konulardan biri de hastalıklardır. Divan şairleri, bir deri hastalığı olan ve ciltte yoğun kaşıntı, döküntü gibi rahatsızlıklara sebebiyet veren uyuz ile enfekte olmuş hayvanların salyasından insanlara bulaşan, ölümcül bir hastalık olan kuduza ait tıbbi tanı ve bulguları şiirlerinin malzemesi hâline getirmişlerdir. Söz konusu hastalıkların belirtileri, vücuttaki olumsuz etkileri, bedende yol açtığı tahribatlar, bu hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılan yöntem ve ilaçlar divan şairleri tarafından çeşitli vesilelerle beyitlerde işlenmiştir.
Bu makalede, Osmanlıdaki tıbbi olanaklar göz önünde tutulduğunda zamanın bulaşıcı ve tehlikeli hastalıklarından olan “kuduz” ve “uyuz”un divan şairlerince nasıl ele alındığı incelenmiştir. Çalışmada farklı yüzyıllarda yaşamış şairlerin divanları taranarak ilgili beyitler tespit edilmiş ve mezkur hastalıklara ait özelliklere hangi metaforik anlamların yüklendiği örnek beyitler ışığında gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk şiiri, tıp, hasta, hastalık, rakip, kuduz, uyuz.
Abstract
In the tradition of classical Turkish literature, which is dominated by the aim of art, the poets reflected the daily life of their community beside the cultural and social life. In this context, one of the subjects that poets dealt with is diseases. Divan poets turned the diagnosis and indications of scabies, which causes itchiness and skin rash; and rabies, which is a fatal disease caused and spread by infected animals; into the resources of their poems. The aforementioned diseases’ symptoms, negative influences, devastation in human body and methods used to diagnose and cure were treated in the couplets for a variety of matters.
In this study, it is examined that how the divan poets dealt with the “rabies” and “scabies” that old-time infectious and hazardous diseases up to standard of the Ottoman medical facilities. In the study, the pieces of different poets, who lived in different time period, were scanned and it is presented which rhetoric meanings were attributed to the features of the mentioned diseases in the light of the sample couplets.
Keywords
Classical Turkish poetry, medical, patient, disease, rival, rabies, scabies.