Hilebaz Arketipinin Cevâmi’ü’l-hikâyât ve Levâmi’ü’r-rivâyât’taki Kadın Kahramanlarda Tezahürü
(The Manner Of The Trickster Arcetype In The Female Heroes In Cevâmi'ü'l-hikâyât and Levâmi'ü'r-rivâyât
)
|
Yazar
|
:
Kübra Batar
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
31
|
|
Sayfa |
:
100-114
|
Özet
Arketipçi eleştiri, esere yönelik eleştirilerden biridir. Yirminci yüzyılda ortaya çıkan bu yöntemin amacı, insanlara öteden beri tesir eden evrensel ve yinelenen arketipleri gün yüzüne çıkarmaktır. Kolektif bilinçdışına ait olan arketipler, edebiyat eserlerinde tekrarlanmaktadır. Araştırmacılar, son dönemlerde edebî eserleri incelemek ve yazıldığı toplumların ölümsüz psikolojik izlerini sürmek amacıyla arketipsel sembolizmden yararlanmaktadırlar. İran edebiyatından çeviri yoluyla dilimize kazandırılan Cevâmi’ü’l-hikâyât ve Levâmi’ü’r-rivâyât’ta da temel arketipleri görmek mümkündür. Eserde özellikle gölgesinin etkisinde kalarak bütünleşmeyi gerçekleştiren ya da gerçekleştiremeyen kadınların anlatıları arketipsel sembolizm açısından oldukça önemlidir. Bu önemden dolayı bizler de bu çalışmada Cevâmi’ü’l-hikâyât ve Levâmi’ü’r-rivâyât’ta hilebaz arketipinin kadın kahramanlarda hangi şekillerde görüldüğünü ortaya çıkarmaya çalıştık. Çalışmanın giriş kısmında Cevâmi’ü’l-hikâyât ve Levâmi’ü’r-rivâyât hakkında bilgiler verildi ve hilebaz arketipini bu eserde inceleme sebebimiz ayrıntılı bir biçimde izah edildi. Daha sonra arketiplerin ve arketipsel eleştirinin teorik çerçevesi çizildi ve temel arketiplerin ve bütünleşmenin üzerinde duruldu. Devamında hilebaz arketipi hakkında detaylı bilgilere yer verildi. Çalışmanın devamında ise arketipler ve hilebaz arketipi üzerine elde edilen teorik bilgiler ışığında eserin bir değerlendirmesi yapıldı. Ardından çok yönlü bir hikâye külliyatı olan eserin özellikle Pârsâ Hatun Kişiler ve Âbide vü Zâhide ve Nikû-Sîret Avretler Hikâyetleri Beyânındadur, Zâniye vü Nâ-Pârsâ Avretler Zikrindedür, Mekkâre Avretlerün Mekrleri ve Keydleri Beyânındadur başlıkları altındaki hikâyelerde hilebaz arketipinin kadınlarda nasıl ortaya çıktığı arketipsel sembolizm bağlamında ele alındı.
Anahtar Kelimeler
Arketipsel sembolizm, hilebaz arketipi, kadın.
Abstract
Archetypal criticism is one of the criticisms towards the work. The aim of this method, which emerged in the twentieth century, is to reveal universal and recurring archetypes that have influenced people for a long time. Archetypes belonging to the collective unconscious are repeated in literary works. Recently, researchers have been making use of archetypal symbolism in order to examine literary works and trace the immortal psychological traces of the societies in which they were written. It is possible to see the basic archetypes in Cevâmi'ü'l-hikâyât and Levâmi'ü'r-rivâyât, which were brought to our language through translation from Iranian literature. In the work, the narratives of women who either achieve or fail to integrate under the influence of their shadow are very important in terms of archetypal symbolism. Because of this importance, in this study, we tried to reveal in what ways the trickster archetype is seen in the female heroes in Cevâmi'ü'l-hikâyât and Levâmi'ü'r-rivâyât. In the introduction part of the study, information about Cevâmi'ü'l-hikâyât and Levâmi'ü'r-rivâyât was given and the reason for examining the trickster archetype in this work was explained in detail. Then, the theoretical framework of archetypes and archetypal criticism was drawn and basic archetypes and integration were emphasized. Next, detailed information about the trickster archetype was given. In the continuation of our study, an evaluation of the work was made in the light of the theoretical information we obtained on archetypes and the trickster archetype. Then, in the context of archetypal symbolism, how the trickster archetype emerges in women, especially in the stories under the titles of Pârsâ Hatun Persons and Âbide vü Zâhide and Nikû-Sîret Avretler's Remembrance, Mekkâre Avretler's Mekr and Keydleri Beyânında, is a versatile story collection. It was discussed.
Keywords
Archetypal symbolism, trickster archetype, woman.