İdama Mahkûm Bir Şair: Caniklizâde Hayreddin Râgıb Paşa ve Kayıp Bir Kısım Şiirleri
(A Poet Sentenced to Death: Caniklizâde Hayreddin Râgıb Pasha and His Poems of a Lost Part
)
|
Yazar
|
:
Mehmet Sait Çalka
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
31
|
|
Sayfa |
:
133-152
|
Özet
Klasik Türk edebiyatında eser vermiş, manzume kaleme almış nice şair vardır ki vefatlarından sonra geride bıraktıkları eserlerin bir şekilde yer değiştirmesi, elden ele geçmesi, yurt dışına satılması veya kaçırılması gibi nedenlerden dolayı bilimsel anlamda tanıtılamamıştır. Kaynaklarda önemli sayıda şiirlere sahip olduğu zikredilen fakat bu şiirlerin yeri hakkında bilgi verilmeyen şairlerin bir kısım şiirlerinin tespit edilmesi, o şairlerin en azından edebî kişiliğini ortaya koymada son derece değerlidir.
Biyografik kaynaklarda şiirlerinin hatta divanının varlığından bahsedilen ancak günümüze kadar bahse konu olan divanı veya şiirleri tespit edilememiş bir şair de Osmanlı tarihinde idamla cezalandırılan bir paşa olup ayrıca Râgıb mahlasıyla manzumeler kaleme almış olan Caniklizâde Hayreddin Râgıb Paşa’dır. Bu çalışmada, İngiltere Milli Kütüphanesi’nde (Biritish Library) bulunan ve Or 7083 numarasıyla kayıtlı olan Türkçe el yazması ile Tayyar Mahmud Paşa’nın divanında kardeşi Hayreddin Râgıb Paşa’nın bir gazeline yazdığı tahmisten hareketle Hayreddin Râgıb Paşa’nın kayıp olduğu bilinen şiirlerinden tespit edilen dokuz adet gazeli ile bir adet müfredi incelenmiştir. Bu manzumelerin ışığında Paşa’nın şairlik yönü, klasik Türk edebiyatı araştırmacılarının istifadesine sunulmuştur.
Çalışmanın giriş kısmında 18. asırda Osmanlı’nın önemli ailelerinden olan ancak devlete ve tebaaya karşı yanlış tutumlarından dolayı Bâb-ı âli tarafından ölümle cezalandırılıp ortadan kaldırılan Caniklizâdelerin kısa bir tarihçesi verilmiştir. Daha sonra, Hayreddin Râgıb Paşa’nın hayatına dair tarihî ve biyografik kaynaklardan elde edilen bilgiler verilmiştir. Ardından çalışmaya konu olan Hayreddin Râgıb Paşa’nın yeni tespit edilmiş gazellerinin şekil ve muhteva bakımından incelemesine yer verilmiştir. Son bölümde ise manzumelerin çeviri yazılı metni verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
18. asır, Caniklizâdeler, Hayreddin Râgıb Paşa, Kayıp şiirler, Gazeller.
Abstract
There are many poets who have written works and verses in classical Turkish literature who could not be introduced in a scientific sense due to reasons such as the works they left behind after their deaths were somehow moved, passed from hand to hand, sold or smuggled abroad. The identification of the poems of poets who are mentioned in historical and literary sources as having a significant number of poems but who are not given information about the location of these poems is extremely valuable in revealing at least the literary personality of those poets.
Another poet whose poems and even his divan are mentioned in biographical sources but whose divan or poems have not been identified until today is Caniklizâde Hayreddin Râgıb Pasha, who was a pasha sentenced to death in Ottoman history and who also wrote poems under the pseudonym Râgıb. In this study, based on the Turkish manuscript found in the National Library of England (Biritish Library) and registered under the number Or 7083 and the tahm written by Tayyar Mahmud Pasha to a ghazal of his brother Hayreddin Râgıb Pasha in his divan, 9 of Hayreddin Râgıb Pasha's poems known to be lost, 9 of his ghazals and one of his müfret were analysed. In the light of these verses, the poet's poetry is presented for the use of classical Turkish literature researchers.
In the introduction part of the study, a brief history of the Caniklizâdes, who were one of the important families of the Ottoman Empire in the 18th century, but who were punished with death and eliminated by the Bâb-ı âli due to their wrong attitudes towards the state and the subjects, is given. Then, information about Hayreddin Râgıb Pasha's life obtained from historical and biographical sources is given. Then the newly identified ghazals of Hayreddin Râgıb Pasha, which are the subject of the study, are analysed in terms of form and content. In the last section, the translation text of the verses is given.
Keywords